POMARAŃCZA SŁODKA, POMARAŃCZA CHIŃSKA
HISTORIA I MIEJSCA UPRAWY
Miejsce pochodzenia drzewa pomarańczowego nie jest do końca pewne. Przypuszczalnie ojczyzną uprawianej od tysięcy lat pomarańczy są południowe Chiny i Indochiny. Gatunek pomarańczy słodkiej, która stanowi obiekt naszego zainteresowania, był uprawiany na Bliskim Wschodzie już przed naszą erą, a dzisiaj należy do najważniejszych roślin użytkowych ciepłej strefy całego świata. Pomarańcze udają się w klimacie śródziemnomorskim, subtropikalnym i górskim tropikalnym. Mówiąc o pomarańczy słodkiej nie możemy zapomnieć o pomarańczy gorzkiej , która najprawdopodobniej jest jej „przodkiem”. Możliwe, że pomarańcza słodka powstała w wyniku skrzyżowania pomarańczy gorzkiej z jakimś innym cytrusem. Pomarańcza gorzka znana była w Europie 400 lub 500 lat wcześniej niż słodka, jednak nie doczekała się uznania. Jedynie w Wielkiej Brytanii robi się z niej marmoladę, znalazła również zastosowanie w kuchni południowoamerykańskiej. Pomarańcza słodka pojawiła się w Europie pod koniec XV wieku, sprowadzona przez kupców genueńskich lub Portugalczyków. Drzewko pomarańczy w swej wędrówce dotarło w rejon śródziemnomorski, a za pośrednictwem Kolumba do Ameryki. Dzięki temu pomarańcza jest aktualnie dostępna na całej kuli ziemskiej.
CECHY OWOCU, ODMIANY
Jagody pomarańczy należą do najbardziej znanych i lubianych owoców cytrusowych. Mają okrągły lub szerokoowalny kształt, niektóre odmiany są wklęsłe u nasady szypułki. Okrywa jest gruczołowato kropkowana, w stanie dojrzałym pomarańczowa i grubości do 5 mm. Bardzo soczysty, pomarańczowy lub czerwony miąższ jest podzielony na 10 – 14 komór, które mniej lub bardziej przylegają do siebie i do wnętrza okrywy. Smak dojrzałego miąższu jest aromatycznie słodki lub kwaskowato – słodki. Część odmian to odmiany beznasienne, inne w każdej komorze miąższu mają kilka spiczastych, jajowatych lub klinowatych, białych nasion. Liczne odmiany uprawne różnią się okresem owocowania, grubością okrywy, smakiem, liczbą nasion. Różni je również barwa – od zielonkawej i żółtej do pomarańczowej. W gorących tropikach owoce pozostają zielone lub żółtozielone. Na świecie doliczono się ponad stu odmian pomarańczy. Można wyróżnić trzy wielkie typy tego owocu:
– malinowe (słodkokwaśne, o krwistoczerwonym miąższu)
– śródziemnomorskie (soczysta Valencia, odmiana Maltańska, jajowata Jaffa)
– pępkowe (we wnętrzu owocu głównego , pod wspólną okrywą znajduje się drugi, miniaturowy , jakby niedorozwinięty owoc, przypominający kształtem pępek.
– noweliny
– moro
– tarocco
WARTOŚCI ODŻYWCZE, LECZNICTWO
W naszej diecie owocowej pomarańcza zajmuje poczesne miejsce. Pomarańcza obfituje w składniki mineralne, ma sporo witamin (C, B, P). Sok ma właściwości moczopędne, przeczyszczające i trawienne, podtrzymuje elastyczność naczyń krwionośnych, doskonale regeneruje komórki. Owoce i olejki eteryczne stosowane są w medycynie.
SPOŻYCIE
Owoce pomarańczy jada się na surowo, mogą stanowić składnik sałatek owocowych i ciast, wszelkiego rodzaju deserów. Z pomarańczy robi się soki, dżemy, galaretki. Miąższ i skórkę można kandyzować, służą one do aromatyzowania i przyprawiania wypieków i słodyczy. Z pomarańczy produkuje się wina, brandy, likiery, aperitify, konfitury. Olej wyciśnięty z nasion może być spożywany.
INNE ZASTOSOWANIA
Pomarańcze służą do wytwarzania esencji i olejków aromatycznych dla przemysłu farmaceutycznego, spożywczego, kosmetycznego i chemii. W USA z tych owoców uzyskuje się ponad 600 różnych produktów, łącznie z płynem przeciw zamarzaniu. Drzewka pomarańczowe już w XV i XVI wieku były popularnymi roślinami ozdobnymi na dworach europejskich. Uprawiano je w pojemnikach lub oranżeriach. W ciepłych krajach sadzi się je jako drzewa alejowe.
UWAGI
Owoce dojrzewają 6 – 9 miesięcy po kwitnieniu. Dojrzałe owoce mają pełny aromat tuż po zbiorze. Podczas przechowywania tracą niestety na smaku i aromacie. Zbyt wcześnie zebrane pomarańcze , leżakując, nie dojrzewają i pozostają względnie kwaśne. Nieuszkodzone owoce zachowują trwałość tygodniami, gdy są przechowywane w odpowiedniej temperaturze (schłodzone). Owoce przeznaczone do sprzedaży zwykle są woskowane w celu przedłużenia trwałości. Ze względów handlowych pomarańcze poddaje się nieraz działaniu etylenu.